Ψυχική υγεία; – Άρθρο της Μαρίας Παναγιώτου

Στα πλαίσια του εκπαιδευτικού προγράμματος ‘’Mental Health&Youth’’ που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 16-18 Νοεμβρίου201, η λειτουργός του Κυπριακού Οργανισμού Κέντρων Νεότητας Μαρία Παναγιώτου παραθέτει σκέψεις και προβληματισμούς γύρω από την έννοια της ψυχικής υγείας.

Ψυχική υγεία;

Την εποχή που οι Homo Sapiens προσπαθούσαν να αποκτήσουν τον έλεγχο απέναντι σε έναν πιθανό για την επιβίωσή τους κίνδυνο, πρόσθεταν στο ανθρώπινο dna την αναγκαιότητα επιφυλακής σε καταστάσεις κινδύνου. Όσο περισσότερη ετοιμότητα είχαν απέναντι στον εχθρό, τόσο περισσότερο επιβίωναν, όσο μεγαλύτερη επιβολή είχαν σε θηρία, τόσο περισσότερη τροφή θα είχαν για να ζήσουν, όσο πιο δυνατοί μαχητές γίνονταν, τόσο πιο ασφαλής θα ήταν η οικογένειά τους. Με αυτό τον τρόπο εκπαίδευαν το μυαλό και το σώμα τους να βρίσκονται σε επαγρύπνηση.

Αλήθεια, σήμερα που δεν υπάρχουν θηρία και οχτροί, σήμερα που η τροφή εφευρίσκεται σχετικά εύκολα, σήμερα που η οικογένεια γνωρίζει την αυτονομία και δεν εξαρτιέται από homo sapiens, σήμερα, γιατί ο άνθρωπος συνεχίζει να έχει την ανάγκη επιφυλακής;

Η ατέρμονη προσπάθεια ελέγχου του εαυτού, του κόσμου και του μέλλοντος αποτελεί το «δηλητήριο» της ζωής των σύγχρονων νέων. Την ίδια στιγμή που η σημερινή γενιά έχει τόσες πολλές ευκαιρίες μόρφωσης, ψυχαγωγίας, εξέλιξης από ποτέ άλλοτε, παρουσιάζει ίσως τα υψηλότερα ποσοστά εκδήλωσης ψυχικών διαταραχών.

Είτε που αυτές οι ευκαιρίες, οι οποίες προσφέρονται στους νέους, στερούν άλλα σημαντικά πεδία που μπορούν να διατηρήσουν την ψυχική τους υγεία, είτε που η μόρφωση οδηγεί στη συνειδητοποίηση ότι εκεί που τα έχουμε όλα.. δεν έχουμε τίποτα.

Σύμφωνα με έρευνα σε ομάδα πληθυσμού ατόμων 18-34 ετών, οι γυναίκες εμφανίζουν κατά μέσο όρο 4,9 ημέρες κακής ψυχικής υγείας και οι άνδρες κατά μέσο όρο 3,6 ημέρες κακής ψυχικής υγείας ανά μήνα.

Η σατιρική φράση «Νους υγιής εν σώματι υγιεί» αναφέρθηκε πολλάκις στο ότι, εάν το σώμα είναι υγιές τότε και ο νους πρέπει να είναι υγιής. Εύλογο είναι το ερώτημα γιατί, ενώ το σώμα μπορεί να είναι υγιές, ο νους ακόμα πάσχει;

Σκεφτείτε ένα συναγερμό πάνω από το κεφάλι σας που είναι αναμμένος. Όχι μόνο σε επείγουσες καταστάσεις. Είναι αναμμένος, μονίμως και πάντα. Δεν σβήνει όταν το πρόβλημα καταλαγιάσει γιατί πρέπει να είναι έτοιμος για το επόμενο. Δεν σβήνει όταν οι στόχοι επιτευχθούν, γιατί γεννιούνται άλλοι. Δεν σβήνει ούτε όταν επιτευχθούν τα κοινωνικά στερεότυπα, γιατί η κοινωνία δεν χορταίνει ποτέ. Ο άνθρωπος δεν σταματά να θέλει όσα δεν έχει και όσα έχει, δεν τα θέλει.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περισσότεροι από 450 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από ψυχικές διαταραχές, με κυριότερες τις κατηγορίες των αγχωδών και καταθλιπτικών διαταραχών. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι το ½ των διαταραχών αυτών ξεκινούν πριν την ηλικία των 14 ετών ενώ το 20% παιδιών και εφήβων υποφέρουν από κάποιο είδος ψυχικής ασθένειας.

Γίνεται εγκλωβισμός των νέων ανθρώπων πίσω από επαγγελματικά περιβάλλοντα -εργοστάσια παραγωγής χρημάτων- και τα ονόματά τους δεσπόζουν με κεφαλαία γράμματα σε επαγγελματικές κάρτες. Αν δεν τα έχουν αυτά τότε δεν σταματούν από το να προσπαθούν να τα αποκτήσουν.

Παράλληλα εμφανίζεται η αμηχανία στα πραγματικά προβλήματα του διπλανού και μπαίνει μεγεθυντικός φακός στα εντός προβλήματα για να θυμίζει τη ματαιότητα της προσωπικής προσπάθειας.

Η ταμπέλα στα κούτελα των άλλων και η κατηγοριοποίησή τους είναι το πρώτο πράγμα που κάνουμε για να μικρύνει η δική μας δυστυχία και ανικανότητα διαχείρισης των δικών μας θεμάτων, την ίδια στιγμή που, αν δεν ικανοποιήσουμε τις κοινωνικές νόρμες, είμαστε αποτυχημένοι. Οι σπουδές στην ώρα τους, το επάγγελμα στην ώρα του, η ανέλιξη στην ώρα της, ο γάμος στην ώρα του.. Σε ποια ώρα; Και σε τι ώρα είμαστε τώρα;

Φτάνουμε στη δημιουργία οικογενειών που οι σύντροφοι αγνοούν την πρακτικότητα της επικοινωνίας, γονείς που αδυνατούν να πουν σ’ αγαπώ στα παιδιά τους, όχι γιατί δεν μπορούν αλλά γιατί δεν ξέρουν τον τρόπο να το κάνουν.

Στις ανεπτυγμένες χώρες, 4 στα 5 άτομα με ψυχική διαταραχή δεν παίρνουν θεραπεία ή δεν ζητούν συμβουλές για την ψυχική τους κατάσταση. Αυτό συνεπάγει τα προκλητικά στατιστικά αποτελέσματα των 800.000 ανθρώπων που αυτοκτονούν κάθε χρόνο σε παγκόσμιο επίπεδο, κατατάσσοντας την αυτοκτονία ως τη 2η αιτία θανάτου σε νέους από 15 έως 29 ετών.

Ψυχική υγεία «δεν αφορά μόνο την απουσία κάποιας ψυχικής διαταραχής αλλά περιγράφει μια κατάσταση συναισθηματικής ευεξίας, όπου το άτομο είναι λειτουργικό και μπορεί να αξιοποιεί τις ικανότητες του ώστε να ανταπεξέρχεται στην καθημερινότητα».

Πιο πάνω αναφέρθηκα στη φράση «νους υγιής εν σώματι υγιεί» που για να είμαι ειλικρινής, δεν σημαίνει καθόλου αυτό που ανέφερα. Σημαίνει ότι, «οι άνθρωποι δεν θα πρέπει να ζητούν με προσευχές από τους θεούς παρά να τους χαρίζουν ένα υγιές μυαλό και ένα υγιές σώμα» κι αποτελεί μια σατιρική φράση που ειπώθηκε από τον σατιρικό ποιητή Ιούνιο Ιουβενάλη.

Στην πραγματικότητα αναφέρεται στην αδυναμία του ανθρώπου να ξεχωρίσει το σωστό και πολλές φορές προσεύχεται στους θεούς, ζητώντας υλικά αγαθά, δόξα, και πολιτική ισχύ, που δεν τον οδηγούν τελικά στην ευτυχία.

Με βάση αυτό λοιπόν, καλό ταξίδι στα παραμύθια που θα φέρουν τη δική σας ψυχική υγεία.

Μαρία Παναγιώτου